Соблекување-облекување

Подрачје: Самопослужување – грижа за себе

Цел на вежбата: Развој на компетенциите за соблекување/облекување на детето

Самостојноста во соблекувањето и облекувањето ја гради самодовербата на детето и му дава чувство дека може само да се грижи за себе.  

Овие активности возрасните ги изведуваат автоматски и брзо, но за детето е потребно долго вежбање и време за да ги изведе. Затоа започнете со вежбање на соблекувањето и облекувањето навечер, започнете со пижамите кога може да му дадете повеќе време на детето.

Возраст: Од првата година и подоцна

Предходно стекнати компетенции:

• • • да има развиено извесни моторни вештини (потребна е координација да ги стави рацете во блузата, кошулата…)
    • да има развиено фини моторни вештини за да може да ги закопчува копчињата или патентот
    • да може да одржува рамнотежа на едната нога (потребно при облекување панталони од стоечка положба)
    • да ги познава деловите на телото

Сите овие и други вештини треба да се извежбани пред да преминете на развој на вештината за облекување. Од друга страна пак, самото облекување овозможува вежбање на овие вештини.

Опис: 

Секое дете е различно и ќе ги развива способностите за соблекување и облекување на различните делови облека според сопствен ритам. Затоа следната табела користете ја како ориентација што треба да вежбате со детето.

 

Возраст	Активности при облекување
Една година	подава рацете за да ги облече ракавите и ја подига ногата за да стави чевли провлекува раце низ ракавите и нозе низ панталоните повлекува чорапи и чевли за да ги соблече
Две до три години	соблекува незакопчани палта, џемпери соблекува одврзани чевли помага при спуштање на панталоните (ги спушта пантолоните делумно) ги пронаоѓа ракавите на маица со кратки ракави  Кон крајот на втората година: соблекува панталони кои се на ластик (тренерки) се обидува само да си облече чорапи облекува кошула или џемпер без да ги закопча ​​откопчува големи копчиња
Три до четири години	облекува маица со кратки ракави со мала помош облекува чевли без да ги заврзе (може да ги ставите наопаку) облекува чорапи (може да имаат проблем да ги облече петите) соблекува панталони откопчува/закопчува патент нагоре/надолу без да го постави во почетна позиција соблекува маица со кратки ракави закопчува големи копчиња од предниот дел на палто/џемпер може да препознае лице и опачина на облеката
Четири до пет години	самостојно соблекува маица со кратки ракави закопчува ремен или чевли со нитни го става патентот во позиција за закопчување и го закопчува соодветно ги облекува чорапите облекува чевли со мала помош Кон крајот на четвртата година: ги провлекува нозете низ ногавиците и ги повлекува панталоните нагоре соодветно го протнува ременот и го закопчува
Повеќе од пет години	самостојно се облекува/соблекува

 

Како може да му помогнете на детето самостојно да се соблекува/облекува:

• Подгответе го детето за формирање навика за облекување уште од бебе

Вежбањето на соблекувањето и облекувањето започнува уште кога детето е бебе, кога тоа треба да добие претстава за редоследот на изведување на активноста и да се јакне неговата соработка во изведувањето на истата. За таа цел пресоблекувањето на бебето треба однапред вербално да му го најавите, а потоа оддржувајте го истиот редослед на соблекување и облекување (секогаш да се почне од десната страна или од помалку подвижната страна и да се продолжи на другата страна). 

Зборувајте додека го преоблекувате, на пример: „Сега ќе ти ја соблечам блузата. Сега ќе ти ја соблечам едната рака. Го соблековме ракавот од едната рака, сега ќе ти ја соблечам другата рака…. Го извадивме ракавот од другата (левата) рака. Двете раце ти се соблечени, сега ќе ја извадам блузата преку главата….“ Ваквиот пристап ќе овозможи сѐ поголема соработка на детето во извршувањето на активностите, намалувањето на вознемиреноста и развој на самостојноста во извршувањето на истите.

Малите деца почнуваат да бидат свесни за облеката со вадење работи што можат лесно да се отстранат, како чорапи, чевли или капи. Понекогаш се обидуваат повторно да ги облечат. Можете да ја надградите оваа рана свесност со именување на облеката што детето ќе ја соблече и на деловите од телото што останале голи.

• Започнување со соблекување

Соблекувањето е полесно отколку облекувањето, па затоа оставете го детето да се соблече пред спиење и пред бањање. При тоа може да го расчлените соблекувањето. На пример да ги соблечете рацете и да ја протне блузата низ главата до темето, а да побарате од детето целосно да ја извлече, или да ги спуштите пантолоните до подот и да барате детето само да ги извлече стапалата од ногавиците.

Може истото да се направи како игра. На пр. кога блузата е на главата да кажете „Каде е Иван, каде е Иван…“. И кога детето ќе ја повлече блузата да се израдувате „Еве го!“. 

• Започнете со делови од облека кои лесно се соблекуваат/облекуваат
  • • панталони со ластик
    • облека со чичак трака или големи копчиња
    • џемпери, маици и долна облека со слики однапред за да му помогнете на Вашето дете да препознае  напред и назад. Исто така може да ја обележите задната страна со некој знак. На пример на задната страна на гаќичките да ставите црвена точка со фломастер за облека. Дополнително секогаш обрнувајте му внимание на детето на етикетата која означува кој е заден дел на облеката
    • облека што е лесна и пријатна за детето и во која ќе може да се движи
    • облека за која не мора многу да внимава да не ја извалка
• Расчленeте го облекувањето на чекори

Облекувањето има многу чекори. Со цел да му помогнете на детето, разложете го на помали чекори – на пример, ставање долна облека, потоа маица, шорцеви, чорапи и чевли

Исто така, можете да го расчлените и самото облекување на одреден тип на облека.

На пример, можете да го расчлените облекувањето на чорапите

• • • засукајте ги чорапите
    • поставете ги на врвот на прстите засуканите чорапи
    • побарајте од детето тоа да ги повлече до петата
    • навлечете ги Вие преку петата
    • побарајте од детето тоа да ги повлече нагоре

Исто така на почеток може да користите чорапи до глужд

• Подучување на чекорите наназад
  • • корисен метод во учењето на детето за самостојно облекување е подучување на чекорите наназад. Прво научите го последниот чекор, потоа кога детето може да го стори последниот чекор од задачата, научете го вториот-последен чекор, потоа третиот-последниот чекор и така натаму
    • на пример, кога вежбате облекување кратки панталони, држете ги панталоните за ластикот и помогнете му на детето да ги стави нозете во ногавиците, подигнете до одредена висина, а потоа побарајте од него тоа да ги повлече до струкот.
    • овој пристап му овозможува на детето да формира претстава дека работата треба да се заврши до крај и да ја јакне самодовербата, бидејќи ќе го има чувството дека самостојно ја извршило задачата. Исто така тоа се мотивира да продолжи да ги учи и следните чекори и да биде активно и при облекување на различни видови облека
• Соодветно облекување

При развивањето на вештината за самостојно облекување не е важно само детето да научи облекување на различни видови на облека, туку и да избира соодвета облека. Затоа:

• • • дајте му лимитиран избор на облека. На пример да избере меѓу две маици, или две фустанчиња
    • зборувајте за времето кога детето избира облека. Прашајте го дали е ладно или топло
    • научете го детето да прави разлика помеѓу валкана и чиста облека. Објаснете дека валканата облека се става во корпата за перење и дека ќе може повторно да ја носи омилената блуза кога ќе се испере
    • дозволете му на детето да седне кога се облекува. Чорапите, долната облека, панталоните, полесно се облекуваат од седечка положба. Кога детето седи на под полесно може да ги протне нозете низ ногавиците бидејќи не треба и да одржува рамнотежа. Исто така може полесно да ја влече долната облека и панталони до колена, осигурувајќи се дека и двете нозе се целосно протнати, а потоа стоејќи да го повлечат остатокот до струкот
    • обрнете внимание на облекувањето на палтото или јакната. За таа цел  може да ја користите техниката на „облекување јакна со превртување“ или на почеток да користите јакни со капа и да го научите детето прво да ја стави капата на главата па потоа да ги облекува ракавите од јакната. На овој начин детето соодветно ќе ја облече левата и десната страна
    • чувајте облека во фиоки и шкафови до кои детето може лесно да дојде. Означете ги фиоките за облека со слика или збор за да ја опишете облеката што е во фиоката. Исто така може да ја поделите во посебни фиоки облеката што е за секој ден и онаа за „излегување“ и означете го тоа на фиоките
    • облекувајте го детето пред огледало за да може да види што се случува
    • вежбајте го закопчувањето на различни дидактички материјали

 

Прилагодување за различен тип на попреченост: 

Понекогаш децата со попреченост треба да надминат специфични предизвици при облекувањето и соблекувањето. 

 

Облекување кај деца со аутизам

Карактеристично за децата со аутизам е тоа што најчесто имаат сензорна осетливост на различни дразби поради што е потребна претпазливост во однос на изборот на материјалот на облеката, детергентот со кој се перат, етикетите кои се на облеката. Затоа треба внимателно да го набљудуваме детето и да одредиме која облека е пријатна за него.  

При тоа имајте предвид дека:

• • • некои деца со аутизам не сакаат облека со рабови и затоа сакаат да ги носат маиците, чорапите превртени наопаку
    • етикетата на облека некои деца со аутизам ги вознемирува
    • имајте ја во предвид текстурата на облеката (некои сакаат облека со  текстура, а други мека и мазна)
    • имајте ја во предвид големината на облеката (некои сакаат тесна, а други или лабава облека)
    • имајте ја во предвид бојата на облеката (некои деца може да претпочитаат само одредени бои на облека). Исто така имајте ги во предви и различните апликации и слики на облеката. За некои деца тие може да се вознемирувачки
    • некои деца може да претпочитаат носење нова облека откако ќе се измие неколку пати и ќе мириса на вашиот детергент
    • за некои деца мирисот на детергентот може да биде вознемирувачки затоа користете неутрални детергенти. Особено внимавајте при користењето на омекнувачи за облека. Најдобро избегнете го нивното користење

 

Облекување кај деца со потешкотии во визуелната перцепција

Подготовката за облекување уште кога детето е бебе преку вербално раскажување на постапките е особено важно кога станува збор за децата со потешкотии во визуелната перцепција. Најавете: „Сега ќе ти ги соблечам чорапите…. Еве ти ги соблекувам чорапите“. Потоа продолжете со развивањето на самостојноста во облекувањето користејќи ги техниките „Рака под рака“ и „Рака над рака“.

 

„Рака под рака“ 

• • • оваа техника се користи во почетните фази, со цел детето да се навикне на движењата. Се изведува така што додека го извршувате дејството, рацете на детето се потпираат на Вашите раце
    • она што е важно е постојано да го одржувате истиот редослед на движења и секако вербално да опишувате што работите. Исто така детето треба да седи до Вас, а не од спротива, со цел да има иста перспектива како и Вие

 

„Рака над рака“

• • • оваа техника се користи кога детето почнува да станува вешто во изведувањето на активностите во однос на облекувањето. Сега детето ги изведува активностите, а Вашата рака е над неговата со цел благо да го водите и да му помогнете ако е потребно

 

Внимавајте на организираноста на облеката која е многу важна за деца со потешкотии во визулната перцепција. Совети како да ја организирате облеката: 

• • • ставете само еден до два вида облека во фиока, на пример чорапи и долна облека, или маици и џемпери. Можете да користите разделувачи на фиоки за да ги издвоите различните видови облека. Исто така одделете ја и облеката во плакарот. Ова ќе му го олесни изборот на детето да си избере сопствена облека;
    • користете садови за коцки мраз, мали кутивчиња или несесерчиња за да ги одделите шнолите, стегачите за коса и други додатоци;
    • означете ја облеката користејќи ознаки во Брајово писмо, копчиња со различна форма или ставете етикетчиња со различна текстура за да ги означите различни бои или модели. Ова го олеснува изборот на облека што одговара една со друга;
    • дозволете му на детето да одлучи за системот кој ќе има смисла за него и ќе може да го запомни;
    • покажете му на детето како да ги опипува и препознава рабовите и етикетите на облеката. Тоа ќе му го олесни препознавањето на лицето и опачината на облеката;
    • дозволете му на детето изборот на облека да го направи претходната вечер што ќе го олесни облекувањето наутро.

 

Облекувањето кај деца со потешкотии во мобилноста

Отежнатата подвижност, отежнатото одржување на рамнотежа или отежнатата способност за стискање ја отежнуваат способноста за самостојно облекување кај децата со потешкотии во мобилноста.

Совети при обучувањето на детето да стане самостојно во облекувањето:

• • • започнете со вежбање на еден вид облека и додадете друг вид облека откако ќе ја совладаат претходната
    • купувајте облека поголема за еден до два броја за да го направите облекувањето полесно
    • ако детето има послабо подвижна страна, вежбајте го прво да ја облече таа рака/нога
    • ако детето има тешкотии во одржувањето рамнотежата или подвижноста, обезбедете можност да се облекуваат додека седат или се држат за нешто стабилно (поставете држач на ѕидот)
    • размислете за стилот на облека пред да купите, некои се полесни за употреба за деца кои се во инвалидска количка или имаат други потешкотии во подвижноста па користат помагала за движење

 

Додека на некои деца можеби секогаш ќе им е потребна дополнителна помош, други можат да научат да се облекуваат сами со употреба на адаптивни помагала.

 

Адаптивни помагала за деца и тинејџери

• • • „дофаќачи“ – кои им дозволуваат на децата да собираат облека од подот без да се виткаат и исто така може да се користат за да се повлече
    • стапчињата за облекување се исто така корисни за лицата со ограничена подвижност да помогнат при влечење облека
    • користете кука за копче / влечење за патент за лесно закопчување на копчињата и патентите
    • користете ремени со поедноставено  отворање и затворање
    • користете лизгач за облекување и повлекување чорапи нагоре 
    • изборот на соодветна облека може исто така да го олесни облекувањето.  Кога почнувате да го вежбате детето да се облекува започнете со широка облека. Исто така користете адаптирана облека со цел да ја зголемите независноста. На пример облека која наместо копчиња имам чичак трака или магнети
    • изборот на обувки исто така има големо влијание во независноста во облекувањето. Затоа користете обувки со лепенки или еластични врвци