Пелтечење

 

Дефиниција за пелтечење

Пелтечењето е нарушување на течноста, темпото и ритамот на говорот придружено со повторување на делови од зборови и реченици, издолжување на гласовите, одложувања на говорот, несоодветни паузи, вметнување на различни гласови, паузи, пролонгиран говор, разни непотребни звуци, помалку зборување. Може да биде придружено со трепкање, гримаси на лицето, движења на главата, грчеви на телото итн.

Според наодите од голем број епидемиолошки студии, преваленцата на ова нарушување кај општата популација е до 1%, а кај помладите деца е поголема. Истражувањата постојано покажуваат поголема фреквенција на пелтечење кај момчињата отколку кај девојчињата пришто зачестеноста е околу 3 пати поголема кај машките. Ова се објаснува со побавното созревање на момчињата и поголемата чувствителност на нивниот нервен систем.

Кога се појавува пелтечење?

Постојат неколку критични периоди, но пелтечењето обично се јавува на возраст од две до пет години, со развој на говорни и јазични капацитети на детето. Недоволната умешност во комуникацијата и малиот фонд на зборови се причините зошто детето повторува слогови, зборови и делови од реченици, го растегнува говорот итн. Тригодишно дете со течен говор ќе рече: „Но, но мамо, ако јас, ако јадам ручек, ќе можам да добијам бонбони!“, Додека тригодишно дете со помалку течен говор ќе звучи вака: “А-а-но мамо, ако јадам ручек, можам, можам да добијам бонбони!” Ова не може да се сфати како вистинско пелтечење, туку како физиолошко или развојно пелтечење. Сепак, под влијание на несоодветна реакција на околината, како што е корекција на детето, предупредување на детето за неправилности или исмејување, детето може да го доживее говорот како непријатност, да се фокусира на одредени зборови и лесно може да се појави патолошко пелтечење. 

Детето кое повеќе повторува или се двоуми во говорот има поголем ризик од развој на пелтечење.

 Како критичен период се смета и периодот меѓу четвртата и петтата година кога детето започнува поинтензивен социјален период. Неговите интереси се шират, тој постојано поставува прашања, а фантазијата интензивно се развива. Возрасните во тој период на растење често, поради недостаток на време и трпеливост за честите прашања на децата, изразуваат нервоза кон колебањето на детето во говорот, критикувајќи го или казнувајќи го. Исто така, може да се случи родителите да го споредуваат говорот на своите деца. Ова може да ја зголеми несигурноста на детето, да го разниша неговиот веќе нестабилен говор и да доведе до пелтечење. 

Одењето на училиште е исто така еден од критичните периоди за пелтечење. Ако детето е несоодветно подготвено за на училиште, стравот на детето од училиште може да предизвика пелтечење.

Причини за пелтечење

Етиологијата на пелтечење е сè уште нејасна. Додека некои автори се спротивставуваат на припишувањето на пелтечењето на наследни одлики и му даваат исклучиво социјална димензија, други, врз основа на работното искуство, му припишуваат многу важна улога на наследството во одреден број случаи. Исто така, постои и мислење дека пелтечењето е резултат на интеракција на физиолошки фактори и фактори на животната средина кои се „предизвикувачи“ за појава на пелтечење или дека пелтечењето е мултифакторно определено.

Видови на пелтечење

• • • Примарното пелтечење подразбира природна нефлуентност на говорот на детето, што се јавува на возраст поврзана со развојот на говорот, во кое детето сè уште не е свесно за неговиот неправилен начин на зборување и не го избегнува. Иако ваквиот говор го привлекува вниманието на околината, тој не го комплицира самиот процес на комуникација. Во оваа форма на пелтечење, одложувањата во говорот се јавуваат почесто отколку во физиолошкото пелтечење. Примарното пелтечење е придружено со почесто повторување на гласовите и слоговите во споредба со физиолошкото пелтечење. Кога детето ќе стане свесно за неговото пелтечење, тоа многу брзо може да се развие во вистинско пелтечење.
    • Секундарното пелтечење е феномен на вистинско пелтечење, пришто детето е длабоко свесно за своите тешкотии, а непријатните ситуации со кои се соочува детето го интензивираат пелтечењето. Детето развива страв од говор придружен со физиолошки манифестации како потење, „грутки во грлото“ и слично. Симптоми кои укажуваат на секундарно пелтечење се: општа мускулна напнатост на целото тело, особено на говорните органи, појава на тикови и одбранбени движења во форма на трепкање, фрлање на главата на едната страна, подигнување на рамењата. Често пати има подолги паузи во говорот, поради надминување на тешкотијата или барање друг збор што нема да предизвика проблем. Тешкотиите обично се јавуваат на согласките (Б, П, Д, Т) во форма на продолжување или повторување на звуците, слоговите или зборовите.
    • Акутното пелтечење подразбира ненадеен почеток на пелтечење. Таа е присутна на сите возрасти и најчесто се јавува во критичните периоди на развој на човекот, помеѓу втората и третата година од животот и во пубертетот. Тоа е последица на засилена емоционална реакција поради некоја траума. Пелтечењето се јавува кога говорот на една личност е „слаба точка“. Акутното пелтечење обично значи пелтечење седум до четиринаесет дена.