Развојот на говор кај детето од 3 до 7 години

 

Говорот е темел на човечката комуникација и е значаен  за целосен развој на детето. Говорот почнува да се развива уште со првиот плач на новороденото бебе. Развојот на говорот и јазикот се одвива во две фази: прелингвална и лингвална фаза. Прелингвален период е периодот од раѓањето до првиот смисловен збор. Лингвален период е периодот од првиот смисловен збор до целосна автоматизација на говорот.

 

Многу е важно да ги познаваме фазите на говорно-јазичниот развој за да можеме да го разбереме детскиот говор и за да можеме да го поттикнуваме. Во овој текст ќе ги опишеме фазите на развојот на говорот во лингвалниот период според возраста.

3 - 4 години

      • речникот секојдневно се збогатува со нови зборови. Во овој период фондот на зборови е помеѓу 500 и 1000
      • во говорот ги користи сите вокали (А, Е, И, О, У), плозиви (П, Б, Т, Д, К, Г), назали (М, Н), фрикативи (Х, Ј, Ф, В, С – само на почеток на зборот), африкативи (Ц, Ќ, Ѓ – на почеток на зборот и Ч), од латералите Л
      • знае да именува предмети одговарајќи на прашањето „Што е тоа?“
      • од 6 посочени предмети или лица знае точно да именува најмалку 3
      • знае да посочи за што се користи одреден предмет на прашањето „Што јадеме?“ или „Што облекуваме?“
      • на барање изведува ономатопеја или имитира некоја емоција
      • реченицата се состои од 3 до 4 збора, но е непотполна. Во говорот најмногу користи именки, глаголи, придавки, па заменки и прилози
      • користи прости реченици во сите форми по значење (расказни, прашални, извични)
      • може да каже напамет кратка песничка или стих
      • може да ги разликува четирите основни бои (црвена, жолта, сина, зелена) и знае да ги именува
      • тригодишно дете го знае своето име (па и презиме), дали е машко или женско, делови на телото и зошто тие служат, делови на облеката, обувките и нивната намена
      • на прашањето „Колку години имаш?“ покажува точно со прстите
      • за три годишно дете кругот е топка, полукругот е месечина, триаголникот е покрив
      • разликува денес, утре, вчера

4 - 5 години

      • говорот е разбирлив, речникот содржи од 1200 до 1500 зборови
      • правилно ги изговара сите гласови освен Ш, Ж, Ќ, Ч, Ѓ, Џ  како и Л, Љ и Р
      • просечен број на зборови во реченицата е од 4 до 5
      • дава точен одговор на прашањата „Што правиш кога си гладен, жеден, ти се спие?“ и „За што ни служи чашата, куќата, книгата?“ …
      • одговара на едноставни прашања „Кој“, „Што“, „Каде“ и „Зошто“?
      • раскажува некоја случка по правилен распоред, може да раскажува по слика
      • брои до 10 со прескокнување на некој број
      • покажува лева и десна страна
      • ги разликува спротивностите (мало-големо, девојче-момче, отворено-затворено, полно-празно …)
      • го имитира говорот и однесувањето на возрасните
      • правилно употребува минато време (играв, јадев, спиев …)
      • може да изврши три неповрзани налози, на пр. „Затвори ја вратата, земи го мечето и седни!“
      • во овој период детето сака да игра во група, но потребно е поттикнување
      • вниманието на детето во овој период трае од 12 до 15 минути

5 - 6 години

      • правилно ги изговара сите гласови освен гласот Р
      • фондот на зборови во реченицата е од 5 до 6 збора
      • говорот е во потполност граматичен, има фонд на зборови од 2000 или повеќе
      • брои до 10 и повеќе
      • во потполност го разбира говорот на опкружувањето
      • извршува три последователни налози, на пр. „Земи ја чашата, наполни вода и стави ја чашата на масата“
      • дете на оваа возраст опишува предмет и го доведува во врска со одредена категорија предмети. Куклата е играчка, камионот е превозно средство …
      • кажува кратки песнички
      • може да разликува и да ги кажува нијансите на боите: портокалова, виолетова, кафеава …
      • разликува утро и пладне, знае колку години ќе има на следниот роденден, знае кој ден е од седмицата
      • прераскажува подолги приказни и случки

над 6 години

      • со наполнети 6 години говорот кај детето достигнуваат потполна развиеност. Детето ги кажува сите гласови правилно и ги има совладано сите видови на зборови
      • знае да ги именува годишните времиња и да ја објасни разликата помеѓу нив, брои до 20 и назад
      • почнува да чита
      • си го пишува името и презимето
      • за дете на оваа возраст карактеристични се т.н. Рецептивни игри: набљудување на слика, набљудување други лица кои цртаат, моделирање или сложување предмети, слушање приказни, гледање филмови, театарски претстави и т.н. Креативни игри: цртање, градење, обработка на пластелин, песок …потоа раскажување, пеење, составување слики од делови